Feldispat (Feldspat)

Feldispat cam sanayi, seramik sanayi, kaynak elektrodları ve boya sanayiinde kullanılan önemli bir endüstriyel hammaddedir. Türkiye dünya toplam feldispat rezervleri içinde ’luk paya sahiptir. Önemli feldispat yatakları Manisa- Demirci, Kütahya-Simav, Aydın-Çine ve Muğla-Milas bölgelerinde yer almaktadır. Türkiye’nin feldispat rezervi (görünür+mümkün) 429 Milyon ton’dur.

Feldispat (Feldspat)
Feldispat (feldspat)

FELDiSPAT (FELDSPAT)

 

Türkiye'de seramik sektörü, ürün kalitesi ve üretim miktarı bakımından Avrupa ile yarışacak hale gelmiş olup, fayans ve seramik imalinde temel hammaddelerden biri olan feldspatın üretimi ve kalitesi büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla feldspatın tanıtımı, üretim kalitesi, ithalat ve ihracatı, Türkiye seramik sektörünün geleceği açısından büyük önem arz etmektedir.

 

1.1. Tanım ve Sınıflandırma

Yeryüzünü oluşturan minerallerden en önemlilerinden biri olan feldspatlar, bir mineral grubunun genel adıdır. Feldspatlar, izomorf karışımları ve oluşum özellikleri bakımından 2 gruba ayrılırlar.

 

1- Alkali Feldspatlar

2- Kalko-sodik feldspatlar (plajioklaslar)

 

Alkali Feldspatlar

 

Ortoklaz                                 K AlSi308

Sanidin                                           "

Mikroklin                                        "

Anortoz                                  NaAlSi308

Albit                                               "

 

1- Potasyum Feldspatlar:

 

Bu mineraller arasında kristolografik yapı değişiklikleri vardır. Büyük çaplı bir katyon olan K+ un bulunduğu veya çok bulunduğu yapılar monoklinik, Na+ bakımından zengin olanlar trikliniktir.

Alkali feldspatlarda K ile Na feldspatlar arasında katı çözelti oluşum alanları çok dar olup, K yerini belirli ölçülerde ve bazı fiziki şartlarda Na alabilir. Tabiatta K-Feldspatlar çoğunlukla Na- feldspatlarla birlikte ve daha tali olarak da Ca-feldspatlarla birlikte bulunur. Bu grup içerisinde gerek oluşum gerekse seramik sektörü için en önemli olanı ortoklastır. www.madenpark.com .

 

2- Plajioklaslar

 

  1. Sodyumlu Feldspatlar NaAlSi308 Sodyumlu feldspatlardan, plajioklas grubunun kalsiyum içermeyen üyesi albit olup, formülü NaAlSi308'dir. Doğada albit, K-feldspat ile katı çözelti oluşturmayıp ancak bir miktar K-feldspat ile birlikte bulunur. Albitlerin seramik ve cam hammaddesi yönünden önemi çok fazladır.

 

  1. Kalsiyumlu feldspatlar: Kalsiyumlu feldspatların Na ve Ca miktarlarına göre oluşturdukları izomorf seri Tablo 1'de gösterilmiştir.

 

TABLO 1. Plajiyoklasların Oluşturduğu İzomorf Seri

 

 

 

% Anortit Miktarı

Albit

NaAlSi308

0-10

Oligoklas

 

10-30

Andezin

 

30-50

Labrador

 

50-70

Bitovnit

 

70-90

Anortit

CaAl2Si208

90-100

 

Feldspatlar, Ca ve Na içeriklerine göre izomorf bir seri oluştururlar. Feldspatlar doğada çok yaygın bulunmalarına rağmen az sayıda oluşum cam ve seramik sanayiine uygun özellikte hammadde içermektedir. Bunun nedeni, feldspat, özellikle K- feldspat oluşumlarının büyük çoğunluğunun ince taneli kayaçların bileşeni olarak bulunması, demir içeren mineraller  tarafından kirletilmiş olmasıdır.

 

Seramik ve cam sektörü için feldspatların erime derecelerinin büyük önemi olup, büyüklükleri ve erime dereceleri büyük rol oynamaktadır. Yayınlarda kesin rakamlar bulunmakla birlikte çok az miktarlarda da olsa içlerinde diğer feldspat kristallerinin izomorf halde bulunmaları erime derecelerini değiştirmektedir.

 

1- Potasyum Feldspat : 1200-1250o C 2- Sodyum Feldspat : 1150-1225o C 3-  Ca  Feldspat  : 1500-1550o C

 

Saf feldspatların kimyasal analizleri ve fiziksel özellikleri Tablo 2 ve 3 de  sunulmuştur.

 

TABLO 2. Bazı Saf Feldspat Minerallerinin Kimyasal Bileşimi

 

 

 

Na2O

K2O

CaO

Al2O3

SiO2

Albit

11.8

 

-

19.4

68.8

Ortoklas

 

16.9

 

18.4

69.7

Anortit

 

 

20.1

28.6

43.3

 

Ticari feldspatlar; potasyum feldspat ve albit, birkaç cins feldspat mineralini içinde bulundurur. Bu nedenlerle teorik formüllere ulaşmak mümkün değildir. Ayrıca bu sektörde hiç istenmeyen mika (muskovit ve biyotit), turmalin, granat vb. mineraller kaliteyi etkileyen en önemli unsurlar olup, ekonomik bir şekilde flotasyon ve manyetik ayırma suretiyle bunları azaltmak mümkündür.

TABLO 3. Feldspat Mineralleri Fiziksel Özellikleri

 

Adı

Formülü

Renk Parlaklık

D

H

Sistem Habitüsü

OLUŞUM

ALBİT

 

 

 

 

 

Asit ve ortaç mağmasal

Latinca

 

Renksiz,

 

 

 

kayalar; pegmatitler,

“Albus”

 

beyaz, akçıl;

2.6

6

Triklinik;yassı,

albitler, albitize granit,

“beyaz”

NaAlSi3O8

saydam,

2.62

6.5

masif, taneli

alkalin kayalar, gnays,

sözcüğünden

 

yarısaydam;

 

 

 

kristalize şist, andezit,

türemiştir.

 

camsı, inci

 

 

 

siyenit

 

 

Renksiz,

 

 

 

Bazik sokulum ve volkanik

ANORTİT

 

beyaz, akçıl,

 

 

Monoklinik,

kayaçlarda, gabro anortozit,

Grekçe

 

pembemsi;

2.74

6

kısa prizmatik

norit, bazik lavlar

“Eğik”

CaAl2Si2O8

kırmızı;

2.76

6.5

bloksu

 

sözcüğünden

 

saydam;

 

 

 

 

türemiştir.

 

yarısaydam;

 

 

 

 

 

 

camsı

 

 

 

 

MİKROKLİN

 

 

 

 

 

 

Grekçe

 

 

 

 

 

 

“Mikro”

 

Beyaz, akçıl,

 

 

Triklinik, kısa

Asit mağmasal kayalar,

“küçük”

 

gri,

 

6    6.5

prizmatik,

pegmatitler, granit, siyenit,

“Klein” “eğik”

KalSi3O8

pembemsi;

2.56

 

masif taneli

kristalin şistler, dokanak

sözcüğünden

 

saydam;

 

 

bloksu

kuşakları, hidrotermal

türemiştir.

 

yarısaydam;

 

 

 

aralıklar

Dilinimi eğik

 

camsı

 

 

 

 

olduğundan.

 

 

 

 

 

 

ORTOZ

 

Renksiz

 

 

 

Asit mağmasal kayalar,

Grekçe

 

beyaz, gri,

 

 

 

granit, siyenit, felsit,

“Orta”  “dik”

 

sarı,

 

 

Monoklinik,

pegmatit, cevherli aralıklar,

“klasis”

 

kırmızımsı,

 

6

kısa prizmatik,

feldspatik kumtaşı, arkoz,

kırıklı,

KalSi3O8

yeşilimsi,

2.55

6.5

bloksu, masif

başkalaşım kayalar

dilinimlerin dik

 

saydam,

 

 

taneli

 

olmasından

 

yarısaydam,

 

 

 

 

ötürü

 

camsı, inci

 

 

 

 

Bulunuş Şekli:

 

Feldspat, yerkabuğundaki birçok magmatik, metamorfik ve sedimanter kayacın bileşiminde büyük ölçüde bulunması dolayısıyla ticari olarak çeşitli kaynaklardan üretimi veya feldspat oranı yeterli olduğu takdirde bu kayaçların direkt olarak sanayide kullanımı  mümkün  olmaktadır. Ticari feldspat kaynağı olarak halen kullanılan kayaç türleri şunlardır.

 

  1. Pegmatitler : Potasyum feldspatın hakim mineral olarak bulunduğu ve ayrıca başka ekonomik mineraller de içerebilen, kaba taneli mağmatik bir kayaçtır. Genellikle granit-granodiyorit bileşimli kayaçlarla ilişkili olarak bulunur. Ayrıca metamorfik provenslerde de bulunmaktadır. Sanayide direkt olarak veya zenginleştirmeyi müteakip kullanılmaktadır. www.madenpark.com .

 

  1. Aplitler : Mineralojik olarak, damar kayacı şeklinde ve granit bileşiminde bir kayaç dokusunu; ticari olarak ise, büyük ölçüde albitten oluşan feldspatik bir damar veya dayk kayacını ifade eder. Kaolinleşmiş türleri de sanayide kullanılmaktadır. Bunlar da granitik kayaçlarla ilişkili olarak oluşmuşlardır.

  1. Feldspat Filonları : Granitik kayaçların kendi bünyeleri içinde veya kontak halindeki yan kayaçlarda enjeksiyon damarları halinde oluşmuş feldspatça zengin sokulumlardır. Çok zengin tenörlü Na veya K-Feldspat içerirler, impürite oranları daha düşüktür.

 

  1. Nefelinli Siyenit : Silisce fakir kristalin bir kayaç olup albit ve mikroklin türü feldspat ile nefelinden oluşur. Az miktarda mafik silikatlar ve diğer aksesuar mineralleri içerir. Dünyada geniş yayılımlıdır. Ancak ticari olarak halen Kanada, Norveç, SSCB ve ABD'de işletilmektedir. Kanada'da 1930'larda, Norveç’te ise 1950'lerde işletilmeye başlanmıştır. Serbest silis içermemesi, yüksek alkali ve alümine içermesi, yüksek ergitme gücü ve dar erime aralığı, cam endüstrisine ideal uyum gösteren karakteristiklerdir. Bu mineralin feldspata kıyasla daha yüksek alümina ve alkali katılımı vardır. Kayacın endüstriyel özelliklerini temin eden nefelin minerali Na3KAl4Si4O16 kimyasal bileşimine sahip, Na/K=3/1 olan, hekzagonal sistemde kristallenen, Mohs sertliği 5, 5-6 ve özgül ağırlığı 2,5 -2,7 gr/cm3 olan bir mineraldir. Alterasyon sonucunda sodalit, kankrinit, zeolit türleri ve özellikle de analsime dönüşür. Nefelinli siyenitin bazı türleri: kongressit, kregmantit, ditroit, fenit, foyait, iyolit, laurdalit, litfieldit, melteigit, miyaskit, monmoutit, raglanit, rouillit ve urtit'tir. Nefelinli siyenit, Türkiye açısından da potansiyel feldspat kaynağı olarak istikbal vaad etmekte olup, Kırşehir masifindeki sodalitli siyenit ve miyaskit türü kayaçlar, zenginleştirme çalışmaları sonucunda Norveç nefelinli siyenitine eşdeğer alkali zenginleşmesi ve demir oksit/karbonat impüriteleri alt limit değerlerinde oldukça iyi verimle kazanılmış bulunmaktadır.

 

  1. Alaskit : ABD'de Kuzey Carolina'da Spruce Pine'de en yaygın olarak gözlenen belirli bir kayaç türünü ifade eder. Ancak ticari olarak farklı bileşimdeki granitik kayaçlara uygulanır. Granit-pegmatik arası bir kimyasal bileşime sahip olduğu söylenebilir. Ortalama mineralojik bileşimi:%45 plajiyoklaz, %25 kuvars, %20 mikrolin, %10 muskovit şeklindedir.

 

  1. Grafik Granit (Yazı Graniti) : K-Feldspatın hakim olduğu, sekonder mineral olarak kuvars içeren ve yüksek K20 oranı istendiğinde kullanılan bir pegmatitik kayaç cinsidir. Ticari değeri üstte belirtilenler kadar fazla değildir.

 

  1. Pertit : K-Feldspat içinde mikroskopik plajiyoklaz büyümelerinden teşekkül   Grafik granit ve pegmatitlerde perlit oluşumu yaygındır ve kayaca belirgin bir dokusal özellik kazandırır.

 

  1. Feldspatik Kumlar : Doğal veya işlenmiş halde feldspat ve kuvars karışımından oluşmuş kumlardır. Feldspatça zengin kayaçların erozyonu ve taşınıp depolanması sonucu oldukça zengin plaser yataklar oluşabilir ve büyük rezerv arzedebilir. Bazı pegmatitik metalik maden işletmelerinde znginleştirme sırasında yan ürün olarak da elde edilmektedir. Bu tür feldspat kumları kaolinlerin yıkanması sırasında da açığa çıkmaktadır.

 

  1. Altere Granitler : Granitik kayaçların atmosferik şartlar altında veya hidrotermal etkilerle belirli ölçüde alterayonu sonucu, içerdiği feldspatlarda kaolenleşme gelişir ve kayaç bünyesindeki mafik mineraller belirli ölçüde uzaklaştırılarak demir oksit impüritesi azalır. Saf feldspat  kaynaklarının  son  yıllarda  rezerv   yönünden  darboğaza  girme  eğilimi      göstermesi neticesinde söz konusu granitlerin seramik sanayiinde değerlendirilmesi yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Türkiye'de de Çanakkale Seramik Fabrikaları, Karabiga civarında bu tür oluşumlardan, massede kullanılan feldspat/kaolin/kuvars karışımı bir malzeme üretmektedir. Japonya'da ise, bu tür aşırı derecede altere olmuş ve gre halini almış granitik kütlelerden, belirli yıkama/süzme ve sınıflandırma metodlarıyla kaolin, feldspat ve silis kumu ayrı mamüller olarak üretilmektedir. Türkiye açısından, üzerinde önemle durulması gereken potansiyel bir kaynaktır.

 

  1. DÜNYADA MEVCUT DURUM

 

  • Rezervler

 

Dünya feldspat kaynağı olarak granitler, pegmatitleri , nefelinli siyenitler, feldspatik kumlar itibare alınmaktadır. Bu kaynakların bolluğu nedeniyle dünya feldspat rezervlerinde rakamsal değer bulmak mümkün olmamaktadır. Dünya literatüründe de bu kaynaklardan bahsedilmekte ve kesin rakamlar verilememektedir. Dünya rezervlerinin kıtalara göre dağılımı kaba bir fikir verebilir  (Tablo 4).

 

TABLO 4. Dünya Rezervleri

 

Kıta Adı

Rezerv (x 106 ton)

Kuzey Amerika

 

350

(Kuzey Carolina)

(200)

 

Güney Amerika

 

200

Avrupa Afrika

 

200

239

250

Türkiye

 

500

Asya

 

 

TOPLAM

1.739

Kaynak : Industrial Minerals and Minerals Yearbook, çeşitli sayıları

 

  • Tüketim

 

  • Alanları ve Spesifikasyonlar

 

1- CAM SANAYİ: Cam sanayii halen en büyük feldspat ve nefelinli siyenit tüketicisi olma durumunu muhafaza etmektedir. Feldspatik mineraller, cam reçetesinde esas olarak alümina kaynağı şeklinde yer alırlar. Bununla birlikte eritici (flaks) özellikleri de faydalıdır. Feldspat bünyesindeki alkaliler, erime sıcaklığını düşürecek flaks görevi yaparlar. Alümina ise duyarlılık temin eder ve çarpma, bükülme ve termal şoklara karşı mukavemet kazandırır. Geniş anlamda bir genelleme yapmak gerekirse, yukarıdaki yararlarına ilaveten camın saydamlığını kaybetmesini engelleyen imalat sırasında viskozitesini de arttıran alümina içeriği, konteyner (cam, şişe) ve düz cam mamullerde %1,5-2 oranında mevcuttur. Cam elyafında ise, kullanım amacına bağlı   olarak %15'e kadar çıkabilen oranda mevcut olabilir.

Hem feldspat, hem de nefelinli sinyenit, yüksek fırın cürufu gibi diğer alümina kaynakları ile rekabet etme durumundadır ve cam üreticilerinin nihai seçimi, bir dizi faktörlere dayanmaktadır. Bunlardan başlıcaları, içerilen hem birim alüminanın teslim maliyeti, bağıl  erime  aralıkları, demir oksit gibi (% 0.04'ün altında olmalıdır) istenmeyen minerallerin düzeyleridir.  Fakat  bundan daha önemli olarak üretilecek camın türü seçilecek alümina kaynağının tipini ve  miktarını belirler. Örnek olarak düz cam üreticileri alüminayı genellikle "kabul edilebilir bir impürite" olarak değerlendirilmekte ve özel bir tür aranmamaktadır. Çeşitli cam sanayileri, hammaddeleri için farklı spesifikasyonlar ararlar. Örneğin ABD'deki Corning Glass, televizyon ekran camı ve mutfak eşyası gibi uygulamalar için % 10,5 (+- % 0,3) K2O içerikli potasyum feldspat kullanılmaktadır. Ayrıca ekonomik değerlendirmelere dayalı olarak nefelinli siyenitte kullanılmaktadır. Kaliforniya'da cam imalinde kullanılan feldspatik kumlar ise %90-92 SiO2, % 0,05-0,07 Fe2O3 ve % 5 Al2O3 içermektedir.

Nefelinli siyenit, önemli bir silika (%59-60), alümina (%23-24 Al2O3) ve alkali (%9,8-10,2 K2O) kaynağıdır. En önemli kullanım alanı cam sanayii olup, toplam tüketimin % 65'ini oluşturur. Tüketim için tane boyu -30 mesh ile -40 mesh olup malzemenin çok az kısmı -200 mesh kadar inceliktedir. Cam yapımında nefelinli siyenit, cam hamurunun eritilmesinde flaks  olarak  kullanılır ve konteyner (kap) camında hamurun %5 ile %15'ini teşkil eder. Kuzey Amerika'da nefelinli siyenit en büyük ölçüde yiyecek, içeçek, kimyasal madde, ilaç şişeleri ve kavanoz gibi muhafaza cam üretiminde, daha tali oranda ise düz cam, preslenmiş ve şişirilmiş cam mamuller yapımında kullanılmaktadır.

Bu alanda dünya çapında "float" prosesi uygulanmakta, nefelinli siyenit ise cam yünü (fibergglass) imalinde kullanılmaktadır. Fiberglass üretimi için aranan hammaddede demir oksit spesifikasyonları nispeten gevşektir ve normal olarak bu alanda "B" ve 2. kalite nefelinli siyenit kullanılır.

Genel olarak feldspat ve nefelinli siyenitin tercih edilmesi maliyete bağlıdır. Nefelinli siyenitin alumina içeriği %23 civarında, buna karşılık feldspatın %16-18 civarındadır. Demir oksit nefelinli siyenitlerde genel olarak daha düşüktür. İngiltere'de nefelinli siyenitin ortalama teslim fiyatı 60-70 sterlin/ton, buna karşılık %5-7 Na2O içerikli feldspatın fiyatı 50 sterlin/ton civarında olup tercih ekonomik faktörlere dayanır.

Kullanılmış camların yeniden değerlendirilmesi, erime sıcaklığının düşürülmesi nedeniyle, doğal feldspat kullanımına göre avantaj sağlamaktadır. Ayrıca ambalaj malzemelerinin hafifleştirilmesi yolundaki çalışmalar da, cam dışı plastik ve metal kutuları ön plana çıkarmakta, cam sanayiinin ve dolayısıyla feldspatın geleceğini tehdit etmektedir.

  1. SERAMİK SANAYİİ

 

Feldspatik mineraller, yüzyıllardan beri seramik endüstrisinde reçete formülayonlarında önemli rol oynamışlardır. Seramiklerin yakın gelecekte de, feldspat ve nefelinli siyenit için nihai kullanım alanı olarak en önemli pazarlardan biri olma özelliğini devam ettireceğine hiç şüphe yoktur.

Feldspatlar seramik reçetesine flakslar (eriticiler), bünye pişirildiğinde sıvı oluşumunu  sağlayacak sıcaklığın düşürülmesi amacıyla katılır. Alkali içerikleri, feldspat ve nefelinli siyenite nispeten düşük erime sıcaklığı kazandırır. Böylece kil, feldspat ve kuvarstan oluşan tipik seramik reçetesinde feldspat yumuşar, camsı veya sıvı hale geçer, buna karşılık kil ve kuvars katı halde ıslatır ve gözenekler arasında dereceli olarak dağıtıldıkça, yüzey gerilimi taneleri birbirine çeker. Belirli bir minerolojik bileşime sahip her seramik hamuru, bu mukavemet kazanma ve yoğunlaşma işlemlerinin gerçekleştiği sabit bir pişme sıcaklığına sahiptir ve bu sıcaklık genellikle 1100-1300 oC'lar arasında bulunur. Örneğin porselen, yarı camsı porselen ve sıhhi tesisatta bu sıcaklık 1300 oC, buna karşılık sert porselen imalatında pişirme sıcaklığı 1400 oC civarındadır. Eritici (flaks), pişirme sırasında seramik bünyenin camlaşma derecesini kontrol eder ve ürün fırından istenen camlaşma derecesinde çıkar. Farklı seramik bünyeler değişik camlaşma derecesi gerektirdiğinden belirli bünyelerde kullanılacak flaks miktarı da değişkendir. Yumuşak porselenlerde (düşük ısıda   pişirilmiş) feldspat  reçete bileşiminin %25-40'ını,    sofra  eşyasında %18-30'unu, elektroporselende %20-28'ini ve kimyasal -teknik porselende %17-30'unu teşkil eder. Sodyum ve potasyum feldspat, ya da nefelinli siyenit gibi flakslardan hangisinin ne miktarda kullanılacağına, çok sayıda teknik kriter etki eder ve bu kriterler belirli bir flaksın ilavesiyle kazanılacak özellikleri de kapsar. Bunlara örnek olarak, nihai üründe aranan beyazlık derecesi, kopma mukavemeti, sır tutma veya reddetme, sır dekorasyonları üzerine metal işleme etkisi ve imalatçının geleneksel alışkanlığı gösterilebilir.

Eritici özelliğine etki eden faktörler arasında silika içeriği, bünye bileşimi ve daha önemli olarak toplam alkali içeriği ile Na2O, K2O ve LiO2 gibi alkali oksitlerin oranları sayılabilir. Alkali içeriği yükseldikçe, eritici özellik de artar ve buna bağlı olarak erime noktası düşer.

Beyaz mamul, fayans, sıhhi tesisat ve diğer seramik ürünlerde feldspat, bünye malzemelerinin %15-35'ini sır malzemelerinin %30-50'sini teşkil eder. Feldspat gibi seramik kalitesinde flakslar, diğer bünye bileşenleri ile daha iyi karışabilmeleri için 200-300 mesh civarına öğütülürler.

Kural olarak, seramik sanayiinde potasyum feldspat daha yaygındır. Potasyum feldspatın avantajı, yüksek viskoziteye sahip bir eriyik oluşturmasıdır ve bu eriyiğin sonucu olarak, pişirme sırasında seramiğin şekil bozulmalarına karşı mukavemet temin eder.

Bir seramik üreticisinin flaks türü seçiminde etkili olan faktörler, maliyet, pazarlara yakınlık ve demir impüritesi varlığıdır. Bunlar, aynı zamanda, nefelinli siyenitin bazı seramik uygulamalarında daha popüler hale gelmesini de temin eden unsurlardır. Seramik kaplar ve sırlarda esas olarak feldspat kullanılmakla birlikte, sıhhi tesisat ve karo imalinde flaks olarak nefelinli  siyenit  tercih   edilmeye  başlanmıştır.  Cam  imalinde  feldspat  ve  aplitle rekabet başlamıştır. Cam imalinde fedlspat ve aplitle rekabet etmesinin yanında, alümina kaynağı olarak avantajı dolayısıyla camsı beyaz seramik, sır ve mine imalinde de kullanılmaktadır. www.madenpark.com .

 Karo imalinde bünye hazırlanmasında, diğer beyaz seramiklere göre farklı prensipler söz konusudur. Örneğin gözenekli karolar, feldspatik flaks kullanımı gerektirmez: bağlayıcı kilin alkali içeriği genellikle yeterlidir. Buna karşılık camsı karo (fayans) üretimi, feldspatik materyaller gerektirir. Ancak hızlı pişirme tekniklerindeki teknolojik gelişmeler, kullanılacak feldspatik flaks türünü etkilemiştir. İki veya üç saatlik tek evreli pişirme (30 saatlik eski pişirme tekniğine kıyasla), daha düşük maliyetli aplit ve feldspatik kayaçları bazı ülkelerde (özellikle İtalya'da) gittikçe artan oranda feldspat ve nefelinli siyenit alternatifi durumuna getirmiştir.

 Nefelinli siyenitin seramik sanayiinde kullanımı, 200, 325 ve 400 mesh inceliğinde öğütülmüş ürün şeklindedir. Yukarıda belirtildiği gibi, hem camsı faz oluşturucu, hem de eritici olarak yararlı özellikler sunar. Pişirme sıcaklığı ve zamanını önemli ölçüde düşürür. Saniter seramik reçetesinde %25-30, kimyasal porselende %15-30, yarı vitröz porselende ise %15-55 oranında kullanılır.

Seramik sanayiinde feldspat ve nefelinli siyenit kullanımı açısından istikrarlı bir gelecek söz konusudur. Bu ikisinden birinin tercih edilmesi, daha çok ekonomik değerlendirilmelere bağlı olacaktır.

 

  1. KAYNAK ELEKTRODLARI ÜRETİMİ

 

Kaynak elektrodları, feldspatlar için geleneksel son kullanım alanlarıdır, çünkü bunların eritici özellikleri, elektrod kaplama malzemesi yapımında ideal bir bileşen olmalarını sağlar. Flakslar, üç tür kaynaklanma işleminde kullanılır ki burada elektrik arkı ısı kaynağıdır.

Karışıma ilave edilen feldspatın iki önemli fonksiyonu vardır: ark stabilizörü olarak davranır ve kaynak çukuru korur. Ark stabilizörü olarak kullanılan materyaller, feldspat yanında potasyum ve sodyum silikat, kil, talk, nikel ve demir tozları gibi metalik katkı maddelerini içerir. Bunlar,  düşük iyonlaşma potansiyelleine sahip elementler oluşturarak arkı stabilize ederler. Alternatif akımda kullanım için özellikle potasyum silikatlar uygundur, zira ark kolonunda potasyum iyonları, akım kesildiğinde dahi arkı tekrar alevlendirilebilirler. Buna karşılık sodyum silikatlar da doğru akım uygulamalarında daha yararlıdırlar. Kullanım kolaylığının yanısıra, yüksek ark stabilitesi temin eder ve düşük bir devre ile çalışabildiğinden daha ucuz ekipman kullanımına imkan sağlar. Kaynak çukuru doldurulması durumunda ise, feldspat gibi erimiş katı bariyerden curuf oluşturucular kaynak çukurunu ve yeni kaynatılmış metali korurlar.

 

  1. BOYA SANAYİİ

 

Boyaları genellikle bir pigment (renk verici), bir ortam (bağlayıcı) ve bir solvent (inceltici) ten oluşur. Pigmentlere katkı olarak, birçok boyaya, boya üretim maliyetini düşürmek veya daha pahalı pigmentleri kısmen ikame etmek üzere dolgu maddeleri veya ekstenderler ilave edilir. Bunun ötesinde söz konusu katkılar, boyaya parklık ve akma özelliği gibi çeşitli fonksiyonel özellikler de kazandırılabilir. Ekstender olarak feldspat veya nefelinli siyenit kullanılmaktadır.

Günümüzde boya üretiminde daha fazla feldspat ve nefelinli siyenit kullanılmaktadır. Yağ-, su-, emülsiyon ve toz kaplama tipi boyalarda, 20-30 mikron boyutunda feldspat kullanılır.

Feldspatlar, barit ve kalsiyum karbonat gibi geleneksel boya dolguları ve ekstenderleri karşısında daha yaygın olarak kullanılan alternatif durumuna geçmektedir. Özellikle dış cephe boyaları, anti-korozif boyalar, sıva ve plaster gibi asite dirençli mamullerde kalsiyum karbonat yerine ikame edilir. Dış etkenlere karşı renk stabilitesinde avantaj sağlar.

Nefelinli siyenit de bazı ülkelerde gittikçe artan oranlarda dolgu maddesi olarak tüketilmektedir. Kanada'da Indusmin Co. "Minex" ticari adı altında çeşitli tane boyutlarında nefelinli siyenit üretmektedir. Mikronize nefelinli siyenit esas olarak serbest akışlı, toksik olmayan düşük yağ emmeli beyaz ekstender pigmenttir ve susuz potasyum alüminyum silikat formunda özellikler sağlar. Çok parlak boyalarda çok ince ekstender pigmentleri istenir. Bunların tane boyu 1-2 mikron civarında olmalıdır. Saten parlaklığında boyalar için ise 30 mikrona kadar çıkabilen boyutta kaba taneli ekstenderler kullanılabilir.

 

  1. PLASTİK SANAYİİ

 

Plastik üretimi, endüstriyel mineraller için katkı maddesi olarak kullandıkları büyük bir pazar teşkil eder ki bunlar, dolgu ve ekstender, renk verici ve yanmayı geçiktirici olarak uygulanırlar. Bünye dolgusu veya mukavemet kazandırıcı dolgu maddesi olarak mineral kullanımı, önemli araştırmalara konu olmuştur.

Plastikler, polimer yapısına sahip, yumuşak halde döküm yapabilen ve sertleştiğinde katı nihai ürün veren, katkı maddesi içeren veya içermeyen materyaller şeklinde genel bir tanım altında toplanabilirler.

Dolgu maddeleri plastik reçetelerinde maliyet düşürücü veya mukavemet kazandırıcı olarak kullanılır. Plastiklerde dolgu ve mukavemet kazandırıcı olarak kullanılacak minerallerin önemli özellikleri şunlardır:

Düşük yoğunluk (nihai ürünün toplam ağırlığını azaltmak için), tane boyu (düzenli dağılmayı temin edebilmek için mümkün olduğunca ince olmalıdır), tane şekli (lifsi veya levhamsı mineraller daha iyi mukavemet özelliği kazandırır), sertlik, absorbsiyon, (viskoziteyi artırma etkisi gösterdiğinden yararlı veya zararlı olabilir), serbest nem içeriği olmaması, beyazlık ve iyi dağılım özelliği.

Belirli dolgu maddeleri ve ekstenderlerin plastiğe katılması, bunların tane boyu itibariyle plastiğin özellikleri üzerinde belirgin etkiler meydana getirir. Genel olarak, hammaddeler polimere ilave edildiğinde elastik modülü azalır. Eklenen dolgu miktarı ile orantılı olarak uzama azalır, sert silikatlar ilavesinde şok mukavemeti artar. Barit, talk ve kalsiyum karbonat ilavesinde kompresyon mukavemeti azalır: silikat, mika ve nefelinli siyenit ilavesi elektriksel özellikleri geliştirir, sert silikat ilavesi hem aşınma direncini hem de bozulmaya karşı mukavemetini attırır, talk ve kalsiyum karbonat ilavesi ise bunları düşürür.

Kalsiyum karbonat gibi geleneksel dolgu maddelerinin aksine, feldspat ve nefelinli siyenit az miktalarda kullanılır. Özel polimelerde uygulanmaları ise henüz sadece ilgilenme aşamasındadır. Bunların üretim aşamasında sağladığı avantajlar, son derece düşük miktara ihtiyaç göstermesi ve yüklenmeye mukavemetidir. Kanada'da  Indusmin'in daha önce bahsedilen Minex  serisi    içinde %99'u 10 mikrondan küçük ve %90'ı 5 mikronun altında plastik dolgu nefelinli siyeniti üretilmektedir.

Feldspatik dolgular için potansiyel imkanlar mevcut olmakla birlikte bütün plastik mineral maddeleri piyasası, tüm olarak plastik endüstrisinin geleceği ile kontrol edilmektedir, ve bu da, metal ve cam gibi daha geleneksel materyallere alternatif olarak plastiklerin kabullenilmesine bağlıdır. Plastik üretimi temelde, petrol ve gaz gibi bir enerji kaynağına bağlı olduğundan, plastik endüstrisinin geleceği petrol fiyatları ile de ilişkilidir.

Feldspat ve nefelinli siyenitin yukarıda anlatılan kullanım alanları, piyasanın hemen tamamını teşkil etmektedir. Dünyadaki belli başlı üreticilerin hammaddelerine ait nefelinli siyenit ortalama kimyasal analizleri Tablo 5'de verilmiştir.

 

TABLO 5. Bazı Ülkelerde Üretilen Nefelinli Siyenitlere Ait Kimyasal Analizler

  

Ülke

SiO2

Al2O3

Fe2O3

FeO

TiO2

Na2O

K2O

CaO

A.Z.

Kanada

59.4

23.0

0.7

1.5

 

8.5

4.8

0.64

-

Norveç

52.37

23.22

1.1

1.14

 

6.87

8.30

3.11

-

ABD

60.39

22.51

0.42

2.26

 

8.44

4.77

0.32

-

SSCB

54.01

21.50

2.6

1.8

1.2

9.5

5.3

1.8

-

Grönland

46.46

23.52

3.04

1.02

 

14.71

4.34

0.6

-

Kongo

55.44

23.59

0.44

1.42

 

10.2

6.26

1.56

1.62

Portekiz

55.22

22.59

1.14

1.17

 

8.76

5.59

2.12

-

Malavi

55.77

22.26

1.33

2.50

 

8.05

6.66

1.25

-

Kaynak : Industrial Minerals and Rocks, J. Lefond, 1975

 

  • Tüketim Miktar ve Değerleri

 

Dünya tüketim miktarlarında birinci sırada cam sanayii gelmektedir.

Tüketim miktarları bakımından birinci sırada bulunan ABD'nin 1990 ve 1993 yıllarındaki toplam tüketiminin sektörel dağılımı aşağıdaki tabloda sunulmuştur :

TABLO 6. ABD Feldspat Tüketimi ve Sektörel Dağılımı

 

 

1990

1991

KULLANIM ALANI

TON

$

TON

$

Ham Feldspat

 

WW

 

WW

 

WW

 

WW

Çanak- ÇömlekDiğerleri

Flote Feldspat

 

162

234

 

7.270

14.178

 

144

222

 

6.330

13.564

CamÇanak-Çömlek

TOPLAM

385

21.448

366

19.894

Feldspat-Silis Kumu

 

175W

 

10.617W

 

161W

 

10.573W

CamÇanak-Çömlek

TOPLAM

W 337WW

W  17.887W W

W 305 W W

W 16.803 W

W

CamÇanak- ÇömlekDiğerleri

TOPLAM

600

34.180

550

32.400

W=belli değil, ton=short ton, $=bin $

 

Üretim

 

  Üretim Yöntemi ve Teknoloji

 

Dünya feldspat kaynağı olarak üretilen nefelinli siyenitler, altere granitler, granit kumları ve pegmatit damarları açık işletme olarak genellikle patlamalı olarak üretilmektedir. Bu tür üretimlerde üretim rakamı büyüktür ve selektif madencilik pek yapılmamaktadır. Tüvenan üretilen cevherler kırıcılardan geçirilerek manyetik veya elektrostatik temizleme suretiyle içinde istenmeyen Fe2O3 ve TiO2'li minerallerden temizlenir Özellikle albit bakımından zengin aplitler ise flotasyon yöntemi ile içinde istenmeyen mika ve demirli kısımlardan ayrılarak kurutulur. Dünyada üretilen feldspatlarda elle selektif madencilik pek yapılmamakta, istenmeyen parçalar yukarıda bahsedildiği gibi tesislerde temizlenmektedir. www.madenpark.com .

 

Ürün Standartları

 

Dünyada üretilen feldspatlardaki ürün standartları kullanıldığı sektöre göre farklılıklar sunmaktadır.. Kullanım alanları bölümünde ürün standartları ayrıntılı olarak verilmiştir.

 

TÜRKİYE'DE DURUM

 

 Türkiye'de Bulunuş Şekilleri

  

Feldispat cam sanayi, seramik sanayi, kaynak elektrodları ve boya sanayiinde kullanılan önemli bir endüstriyel hammaddedir. Türkiye dünya toplam feldispat rezervleri içinde %10’luk paya sahiptir. Önemli feldispat yatakları Manisa- Demirci, Kütahya-Simav, Aydın-Çine ve Muğla-Milas bölgelerinde yer almaktadır. Türkiye’nin feldispat rezervi (görünür+mümkün) 429 Milyon ton’dur. Feldispat ihracatında, ihraç edilen en önemli ürün ham feldispatın dışında öğütülmüş feldispat ve yüzdürülerek arıtılmış feldispattır.

Ülkemizde Na-Feldispat (Albit) açısından sorun yoktur ve ihraç edilmektedir. Ancak K-Feldispat Hindistan ve Mısır’dan ithalatı yapılarak temin edilmektedir.

1990 yılında başlayan feldispat ihracatı 2016 yılında 155,5 milyon $ civarındadır. Türk feldispat üreticileri hem ulusal hem de uluslar arası pazarlarda bu cevherin tedarikinde rekabet içindedirler. İtalya, İspanya, Rusya, Polonya, Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri Türk feldispatı için en önemli pazarlardır. Türkiye feldispat üretiminde dünyada %33,9’luk payla birinci sırada yer almaktadır.

Potasyum kaynakları Çine bölgesinde pegmatit damarları şeklinde bulunmakta olup damarlar içerisinden 1. kalite ve 2. kalite olarak K2O oranlarına göre üretim yapılmaktadır. Pegmatitlere bağlı olarak işletilen ikinci bölge; Kütahya-Simav ve Demirci bölgesi olup bunlarda kalitelerine göre üretim yapılmaktadır. Bu bölgedeki üretim, Çine bölgesine göre daha azdır. Ayrıca potasyum kaynağı olarak Türkiye'de pegmatit ve aplit damarları işletilmekte; masseye uygun nitelikte  feldspat  konusunda  Bilecik-Söğüt  ve  Akköy  bölgelerinden  üretim      yapılmaktadır.

Potasyum kaynağı olarak fabrikaların bulunduğu bölgelere yakınlık bakımından işletilen granit- granit kumları ile tüfler de değerlendirilmektedir.

Sodyum kaynağı olarak Türkiye'de bilinen ve işletilen en önemli bölge Çine-Milas bölgesidir. Bunlar albit bileşimli olup seramik sanayiinde Bursa bölgesinden üretilen nefelinli siyenitler ile karışım halinde de kullanılmaktadır.

 

  Rezervler

 

Türkiye'de feldspat rezervleri konusunda kesin rakamlar vermek mümkün değildir. Bu konuda çalışma yapan MTA Genel Müdürlüğü'nce yapılan değerlendirmelerde granit, nefelinli siyenit ve feldspatik kum rezervleri verilmektedir. Ancak cevher kalitesi, nihai kullanım amacına bağlı olduğundan, bu kaynaklar üzerinde daha detay çalışmalara ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu nedenle bilinen potansiyel rezervler ile bu konuda üretim yapan kuruluşların, kendi ruhsat sahalarında saptamış oldukları rezervler ayrı ayrı verilecektir. Şirketlerin ruhsat sahalarına ait olarak verilen rezervlerin işletilebilir rezervler şeklinde değerlendirilmesi daha doğru olacaktır.

 

TABLO . Potansiyel Rezerv Tablosu

  

YER

KALİTE VE CİNS

REZERV(x103 ton)

Aydın-Çine

K-Feldspat

5000

Kütahya-Simav

K-Feldspat

2250

Manisa-Gürdeş

K-Feldspat

4075

Ankara Beypazarı

K-Feldspat

1150

Kırklareli-Üsküp

K-Feldspat

11

TOPLAM

 

11281

Bilecik-Söğüt

Aplit-Pegmatit

985

Balıkesir-Bandırma

Aplit-Pegmatit

21

Artvin-Şavşat

Aplit-Pegmatit

369000

TOPLAM

 

370005

GENEL TOPLAM

 

381286

 

TABLO . Rezerv Tesbiti Yapılmamış, Ancak Bilinen Oluşumlar

 

Yer

Oluşum

Istranca Masifi

Pegmatit

Kırşehir Masifi

Siyenit-nefelinli siyenit

Artvin Yöresi

Granit ve Pegmatit

Bitlis Yöresi

Albit gnayslar ve albit

Kayseri-Yalıkavak

Feldspat kumu

 

TABLO . Üretim Yapılan Na-Feldspat (Albit) Bölgelerin Tahmini Rezervleri

  

YER

KALİTE VE CİNS

REZERV (TON)

Aydın-Çine

Na-Feldspat (Albit)

100.000.000 ton

Muğla-Milas

Na-Feldspat (Albit)

100.000.000 ton

 

TABLO . Potansiyel Rezerv Olarak Bilinen Bölgeler

  

Bursa-Orhaneli

Nefelinli siyenit

25.000.000 ton

Bilecik

Albit (orta kalite)

50.000 ton

 

Şirketlerin ellerinde bulunan mevcut ruhsatlar dikkate alınarak verilen rezerv hesaplaması işletilebilir rezerv olarak alınabilir.

Bu rezerv miktarına granit, alkali kaolen, tüflere ait şirketlerin ellerindeki ruhsatlara ilişkin  rezerv miktarları dahil edilmemiştir. MTA kayıtlarına göre Türkiye'nin görünür+muhtemel feldspat rezervi 239.305.500 tondur.

  

TABLO. Çine Asmasifi Feldspatlarının Kimyasal Bileşimleri

  

Bileşim

%

Çine Gökbel D.

Çine Alabayır

Milas

İkiztaş

Milas Sarıkaya

Milas Metal

Milas Esan

K.K.

0.43

0.09

0.50

0.30

0.30

0.60

SiO2

70.50

64.78

70.11

66.16

71.70

70.41

Al2O3

14.60

21.78

18.37

21.50

16.92

17.75

TiO2

-

0.28

0.35

0.05

0.25

0.30

Fe2O3

0.43

0.07

0.15

0.05

0.14

0.14

CaO

0.12

0.56

0.59

0.58

0.85

0.75

MgO

0.05

0.16

0.15

0.15

0.05

0.15

Na2O

4.35

10.92

9.50

10.77

9.50

9.50

K2O

9.52

0.32

0.28

0.44

0.30

0.40

 

 TÜKETİM

 

 Alanları

 

Türkiye'de üretilen feldspatların en büyük tüketim alanı seramik ve cam sanayileri ile boya, kaynak elektrotlarıdır. Plastik sanayiinde de tüketimi mevcuttur. Bu sektörlerde kullanılan feldspatların özellikleri, girişte bahsedilen ürün özellikleri bölümünde verilmiş olup Türkiye için de geçerlidir.

 

 Tüketim Miktarları ve Değerleri

 

Seramik ve cam sanayiilerinin en çok tükettiği hammaddelerden olan feldspat tüketimi konusunda kesin rakamlar elde etmek mümkün olmamıştır. Ancak şirketlerden elde edilen ve bilinen rakamlar düşünülerek tablolar hazırlanmıştır. Ayrıca şirketlerin feldspat kaynağı olarak, özellikle seramik yer karolarında tükettiği granit, tüfler, pegmatit gibi kaynaklar da feldspat kapsamında olup bunlarla birlikte değerlendirme yapmak zor olmaktadır.

Türkiye'de seramik firiti üretimine 1992 yılında geçen Ege Ferro, aynı zamanda emaye firit de üretmekte olup yaklaşık 1.500 ton civarında potasyum feldspat kullanmaktadır. KNO3 ve  K2CO3 fiyatının ucuzluğuna göre üretimde bunlar tercih edilmektedir. İkinci neden ise, emaye firiti kullanan tesislerin K-feldspat kaynağı olan Çine bölgesine uzak olmalarıdır. Türkiye'de küçük atölyeler şeklinde bulunan seramik atölyeleri, oldukça yaygın olup bunların yıllık feldspat tüketim miktarı, kullandıkları çamur miktarı ile orantılı olup tahminen 2.500 ton/yıl olarak alınmıştır.

Son yıllarda birinci kalitede sır-firitlik potasyum feldspat bulmak zorlaşmıştır. Bunun en büyük nedeni ocaklarda aşırı üretimdir. Talebin artması sonucu, ileriki yıllarda ithalat da gündeme gelebilecektir. Bunların dikkate alınması ilerisi için önemli bir konudur.

 

 

  Üretim

 

  Üretim Yöntemi ve Teknoloji

 

Türkiye'de feldspat madenciliği, tamamen açık işletme yöntemi ile yapılmaktadır. Genellikle damar tipi pegmatit ve feldspat oluşumları, patlatma suretiyle istihraç edilmekte, karayoluyla tüketim merkezine ulaştırılmaktadır. Özel madenciler tarafından işletilen küçük boyutlu yataklarda ise, daha basit yöntemlerle cevher çıkarılmaktadır. İstihraç genellikle el aletleri ve Kobra tipi havalı tabancalarla yapılmakta, gerektiğinde çıkarılan cevher elle triye edilmektedir.

 

Feldspat   zenginleştirmesine   yönelik    tesisler,  ESAN  A.Ş.'  Kalemaden  A.Ş.  ve    AKMADEN

şirketlerine aittir.  Tablo de . ESAN Flotasyon Tesisi Akım Şeması sunulmuştur.

 

Tüvenan olarak direkt kullanılabilecek kalitede hammaddenin azlığı, yeni tesisler kurulmasını zorunlu kılmaktadır. Belirtilen flotasyon tesisleri dışında diğer bazı şirketlerin sadece kurutma ve öğütmeye yönelik tesisleri mevcuttur. (Örneğin Kaltun Madencilik, Matel,Ermad Tablo  v.d.) Maden işletmeciliğindeki başlıca girdiler, ruhsat harç ve teminatları, akaryakıt, elektrik, işçilik, patlayıcı madde ve arazi kiraları olarak belirtilebilir.

  

TABLO . ESAN Flotasyon Tesisi Akım Şeması

 TABLO . ERMAD Kırma Eleme Tesisi Akım Şeması

  Ürün Standartları

 

Seramik ve cam sektöründe tüketilen albit, potasyum feldspat, nefelinli siyenit, pegmatitlerinin üretim standartları aşağıdaki Tablo’da verilmiştir. Üretici ve tüketici şirketler ile yapılan ihracatlarda ortalama analizler bu değerler içinde kalmaktadır.

 

 Türkiye Feldspat Üretim Standartları

  

 

NEFELİNLİ SİYENİT

MASSELİK STAN- ALBİT

CAM VE FRİT

EKSTRA FLOTE ALBİT

MASSELİK K-FELDSPAT

POTASYUM-2 EMAYE

SIRLIK POTASYUM- 1

PEGMATİT MASSELİK

SiO2

 

60-70

 

68-69

 

68-69

 

68-69

 

63-64

 

64-65

 

63-64

 

68-70

Al2O3

 

16.50

 

18-20

 

18-20

 

19-20

 

18-20

 

18-20

 

20-21

 

15-16

Fe2O3

 

2.00

 

0.20

 

max 0.10

 

Max 0.05

 

max 0.4

 

max 0.4

 

Max 0.3

 

max 0.8

TiO2

 

0.30

 

0.20

 

max 0.15

 

Max 0.12

 

max 0.3

 

max 0.3

 

Max 0.1

 

max 0.5

 

CaO

 

0.70

 

0.2-0.4

 

0.2-0.4

 

0.5-1.0

 

1-1.5

 

1-1.5

 

1-1.5

 

0.7-0.8

 

MgO

 

0.50

 

0.3-0.5

 

0.3-0.5

 

0.3-0.4

 

0.5-0.6

 

0.6-0.8

 

0.5-0.7

 

0.5-1.0

Na2O

5-6

min 8-8.5

min 9.0

Min 9.5

3-4

2-3

2.5-3.5

3-3.5

K2O

6-6.5

max 0.3-

0.4

0.3-0.4

Max 0.2

7-7.5

min 8.0

Max 8.5

2-2.5

 

AZ

 

0.20

 

0.2-0.3

 

0.2-0.3

 

0.2-0.3

 

0.2-0.3

 

0.2-0.3

 

0.2-0.3

 

0.2-0.3

Parça Boyu

Tüvenan

-5 cm Tüvenan

-1 mm

-74 mik/-

63 mik

Tüvenan/-10 cm

-64 mik/-63 mik

-74.mik/- 63 mik

Tüvenan

Pişme Testi

Krem/pem be

Krem

Beyaz

Beyaz

Krem/pemb e

Krem/pembe

Beyaz

Pembe

 

. Feldispat

 

Feldispat cam sanayi, seramik sanayi, kaynak elektrodları ve boya sanayiinde kullanılan önemli bir endüstriyel hammaddedir. Türkiye dünya toplam feldispat rezervleri içinde %10’luk paya sahiptir. Önemli feldispat yatakları Manisa- Demirci, Kütahya-Simav, Aydın-Çine ve Muğla-Milas bölgelerinde yer almaktadır. Türkiye’nin feldispat rezervi (görünür+mümkün) 429 Milyon ton’dur. Feldispat ihracatında, ihraç edilen en önemli ürün ham feldispatın dışında öğütülmüş feldispat ve yüzdürülerek arıtılmış feldispattır. . www.madenpark.com .

 

Ülkemizde Na-Feldispat (Albit) açısından sorun yoktur ve ihraç edilmektedir. Ancak K-Feldispat Hindistan ve Mısır’dan ithalatı yapılarak temin edilmektedir.

Kaynak: ÖİK Raporu